Κάντανος

Η Κάντανος βρίσκεται στο 58o χμ του δρόμου Χανίων-Παλαιοχώρας, στο κέντρο ενός λεκανοπεδίου κατάφυτου από ελαιόδενδρα.

Το όνομα «Κάντανος» ετυμολογείται από την αρχαία λέξη «Καντανία» που πιθανότατα σημαίνει «πόλη της νίκης». Καθώς σοβαρές αρχαιολογικές έρευνες δεν έχουν ακόμη γίνει στην περιοχή, οι πληροφορίες μας για την αρχαία Κάντανο είναι λιγοστές.

Στα Ρωμαϊκά χρόνια η περιοχή φαίνεται πως γνώρισε ιδιαίτερη ακμή. Από τη μόνη ανασκαφή που έγινε στο χωριό (1937) ήρθαν στο φως τα θεμέλια μεγάλου κτηρίου που αποτελούσε μάλλον το πραιτόριο της περιοχής, καθώς και βάση αγάλματος με επιγραφή αφιερωματική στον αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σεβήρο.

Για τη Βυζαντινή περίοδο οι πληροφορίες μας είναι περισσότερες. Η Κάντανος υπήρξε σχεδόν για μία χιλιετία έδρα επισκοπής, της οποίας εκπρόσωποι παρέστησαν σε τρεις οικουμενικές συνόδους. Η πλησμονή βυζαντινών ναḯσκων τόσο στην ίδια την Κάντανο όσο και στους γύρω συνοικισμούς (Φλώρια, Σπίνα, Τραχινιάκος, Κουφαλωτός, Καβαλαριανά, Ανισαράκι, Πλεμενιανά) μαρτυρά έντονη θρησκευτική ζωή και αναδεικνύει την Κάντανο σε αληθινό μουσείο βυζαντινής αγιογραφικής τέχνης. Ιδιαίτερη μνεία οφείλεται στους ναούς του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στον Τραχινιάκο και του Αρχάγγελου Μιχαήλ στα Καβαλαριανά, τους οποίους αγιογράφησε ο ονομαστός αγιογράφος της εποχής Ιωάννης Παγωμένος, καθώς και στον ναό της Αγίας Άννας στο Ανισαράκι με τη σπάνια εικονογραφική λεπτομέρεια του θηλασμού της Θεοτόκου ως βρέφους από τη μητέρα της, Άννα.

Στην Τουρκοκρατία η περιοχή της Καντάνου κατοικούνταν σε μεγάλο ποσοστό από Τούρκους, καθώς οι ελληνικοί πληθυσμοί είχαν καταφύγει στα ορεινά χωριά κυρίως του ανατολικού Σελίνου. Η Κάντανος ήταν έδρα Τούρκου διοικητή, του οποίου το διοικητήριο ήταν εγκατεστημένο στον λόφο όπου σήμερα βρίσκονται το Αστυνομικό Τμήμα και το Δημοτικό Σχολείο.

Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Κάντανος γνώρισε την πιο τραγική και συνάμα την πιο ηρωική της στιγμή. Τον Μάη του 1941 οι Γερμανοί κατακτητές, κατεβαίνοντας από το Μάλεμε με προορισμό την Παλαιόχωρα, συνάντησαν τη σθεναρή αντίσταση των κατοίκων της Καντάνου και της ευρύτερης περιοχής. Από τις μάχες που διεξήχθησαν πρώτα στα Φλώρια και έπειτα στο φαράγγι της Καντάνου, οι Γερμανοί έχασαν ανθρώπινο δυναμικό και πολύτιμο χρόνο. Ως αντίποινα κατέκαψαν την Κάντανο και τους γύρω από αυτήν συνοικισμούς, και άφησαν ως τρόπαιο σε κάθε είσοδο του χωριού τρεις πινακίδες με επιγραφές στα Γερμανικά και στα Ελληνικά. Σε μια από αυτές διαβάζουμε: «Εδώ υπήρχε η Κάνδανος κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών στρατιωτικών». Αντίγραφα των εν λόγω πινακίδων εκτίθενται σήμερα στην κεντρική πλατεία του χωριού.

Σήμερα οι κάτοικοι της Καντάνου είναι περίπου πεντακόσιοι και ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Η βασική παραγωγή του χωριού είναι το ελαιόλαδο. Ο ελαιώνας της Καντάνου καλύπτει σχεδόν ολόκληρο το λεκανοπέδιο και πολλά από τα δένδρα του είναι υπεραιωνόβια που εντυπωσιάζουν με τις διαστάσεις τους και την παραγωγική τους δύναμη. Χαρακτηριστική η μνημειακή ελιά κοντά στον ναό του Αγίου Γεωργίου στο Ανισαράκι.